در باره ی خمس و اهمیت آن توضیح دهید؟

وَاعلَموا اَنَّما غَنِمتم مِن شیءِ فَاَنَّ للهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسولِ وَ لِذی القُربی و اَلیَتامی وَ اَلمساکینِ و ابنِ السَّبیلِ1. و بدانید که هر چه غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و رسول و از آن خویشاوندان [او] و یتیمان و بی نوایان و در راه ماندگان است.

«خمس» در لغت به معنای پنج یک میباشد و در اصطلاح فقه عبارت است از:«پرداخت یک پنج در آمدی که از راه زراعت، صنعت،تجارت،پژوهش و یا از طریق کارگری و کارمندی در مؤسسات گوناگونريا، به دست می آید.2 خمس به امام (ع) و سادات اختصاص می یابد و باید آن در عصر غیبت به فقیه جامع شرایط داد.»3

شارع مقدس به صاحب مال، فرصت داده چنان چه تا یک سال، آن را در مؤونه و نیاز های خود و خانواده استفاده نکند و تمام و یا مقداری از آن تا پایان سال زیاد بیاید، خمس آن را بپردازد.

آیه خمس، در عصر رسالت،نازل شده و پیامبر اکرم(ص)این فریضه را به اجرا در آورده است. به طور مسلّم آن حضرت، خمس غنیمت های جنگی را دریافت میکزد. اما خمس سود تجارت- هر چند بنا به ضرورت و مصالحی- تا عصر امامان (ع) به تأخیر افتاد؛ ولی بی شک وجود آن در دوره امامان، غیره قابل انکار است.4

«خمس» یکی از فریضه های اسلامی است و قران مجید آن را در کنار جهاد قرار داده و هر دو را از ریشه ایمان دانسته است؛ چه این که نشانه ی صداقت ایمان،مبارزه با مال اندوزی و تطهیر نفس است. حضرت باقر(ع) فرموده است.«برای هیچ کس جایز نیست از مالی که خمس به آن تعلق گرفته،چیزی بخرد؛ مگر اینکه حق مارا به ما برساند.»5

آیه 41 سوره «انفال» به طور روشن و صریح، بر اصل وجوب خمس دلالت می کند؛ ای این رو شیعه و سنی بر اصل آن اتّفاق نظر دارند. البته ممکن است دلالت آیه بر مواردی از آن (مانند در آمد کسب) روشن و شفاف نباشد؛ ولی بی شک به کمک روایت متعددی، به خوبی وجوب خمس درآمد استفاده می شود.6

خمس دارای حکمتها و اسرار گوناگونی است که به بعضی از آنها اشاره می شود:

.خمس به منظور تأمین هزینه های امام (ع) به عنوان رئیس حکومت، برای پیش برد نظام اسلامی و اداره جامعه، واجب گردیده است؛7 از این رو در روایات از خمس به عنوان وجه الاماره یاد شده است.8

.خداوند متعال برای حفظ کرامت و عزت پیامبر اسلام، محل تأمین بودجه فقیران بنی هاشم و منصوبان به آن حضرت را از خمس داد و سهم آنان را قرین سهم خود و رسول کرد تا زمینه ی تحقیر نسبت به آنان از بین برود.9

.خمس برای تأمین بودجه ی هر کاره خیری است که امام بخواهد انجام دهدبرای هر موردی که صلاح بداند،مصرف کند.10
.خمس وسیله ای برای رشد و کمال انسان محسوب می شود که ادای آن، باعث جلب روزی و وسیله امرزش گناهان می گردد.11

.خمس برای احیای دین خدا و تحقق حکومت اسلامی واجب گردیده است.12

1.انفال(8) آیه 41
2.البته در مورد هدایا،جوایز و هر فایده ای که بدون کسب به دست می اید،میان مراجع بزگوار تقلید اختلاف نظر است که درمتن بدان اشاره شده است.
3.العروه الوثقی،ج2،م72.
4.خویی،سیدابوالقاسم،مستند العروه الوثقی ،کتاب خمس،ص196؛هاشمی شاهرودی،سیدمحمود،کتاب الخمس،ج2،ص45 و مدرسی، محمد تقی، احکام الخمس، ص16.
5.«لا یَحِلُّ لِأَحَدٍ أن یَشتَری مِن الخُمسِ شَیئاً حَتی یَصِلَ إلَینا حَقّنا»: وسائلُ شیعه،ج6،باب1،ح4.
6.ر.ک:وسائل الشیعه،ایواب ما یجب فیه الخمس و ابواب الانفال.
7.ناصر مکارم شیرازی،یک صد و هشتاد و پاسخ،ص423-425و تعلیمات علی العروة،کتاب، الخمس،ص329.
8.ر.ک:ئسائل الشیعه،ج6،کتاب الخمس،باب2،ح12.
9.ر.ک:وسائل الشیعة،ج6،ابواب قسمة الخمس،باب1،ح4و8.
10.فما کانَ لِلهِ فَهُوَ لِرَسُولِه یشضَعُهُ حَیثُ شاءَ»؛«آنچه خاص است،برای پیامبر اسلام است،هر جا صلاح بداند قرار می دهد»:همان،ابواب الانفال،باب1،ح12.
11.در مکاتبه امام رضا(ع) به یکی ازیارانش اومده«اِنَّ اِخراجَهُ خمس مِفتاحِ رِزقَکُم و تَمحیصُ ذُنُوبَکم»؛پرداخت خمس کلید جلب روزی و وسیله آمرزش گناهان است»:همان،ابواب الانفال،باب3،ح2.
12.در همان مکاتبه آمده است«اِنَّ الخُمسَ عَونُنا علی دینِنا»؛«خمس،کمک ما در پیاده کردن دین خداست.»همان،ابواب الانفال،باب3،ح2.
منع:رساله دانشوجویی.احکام خمس.پرسش232.

مؤونه چیست؟
«مؤونه»به مخارجی گفته می شود که در زندگی، هزینه می گردد و شامل موارد زیر است:
.هزینه زندگی شخصی؛مانند:خوراک،پوشاک،خانه،مسکونی وسایل،زندگی،وسایل،نقلیه،وسایل،تحصیلی،رایانه،هزینه،ازدواج و…،
.هدایا و بخششها؛مانند:خیرات،صدقات:جوایزو….؛
.مخارج سفر حج(واجب و مستحب)،سفر زیارت،گردش و تفریح؛
.حقوقی که بر عهده شخص است؛مانند:دیه،غرامت و کفّاره1و2

1.العروة الوثقی،ج2،کتاب الخمس،م61.
2.هزینه های زاید بر نیاز و شان افراد،جزء مؤونه محسوب نمی شود. بنابراین اگر بیشتر از این مقوله صرف کند؛ به گونه ای که در عرف اسراف شمرده شود،باید سر سال، خمس آنها را بپردازد

منبع:رساله دانشجویی-احکام خمس-پرسش233.

آیا در آمد دانشجویی که تحت تکفّل خانواده است،خمس تعلق میگیرد؟
همه ی مراجع:چنانچه از در آمد کسب تیه شده و یک سال از آن گذشته باشد،خمس دارد.1
تبصره: حکم درآمد هایی مانند هدیه،جایزه و…. در بخش «خمس هدیه»بیان شد.

1.توضیح المسائل مراجع،ن1757؛نوری، توضیح المسائل،م1753؛خامنه ای، اجویة الاستفتائا،س996؛وحید، توضیح المسائل،م1765.

منبع:رساله دانشجویی-احکام خمس-پرسش234.

خمس کتاب

آیا به کتابهایی که برای ترم های آینده تهیه میکنیم،خمس تعلق میگیرد؟1
همه ی مراجع(به جز بهجت،فاضل،نوری):در فرض یاد شده خمس دارد مگر آنکه داشتن آنها مورد نیاز و در شأن شخص باشد،در این صورت خمس ندارد.
آیت الله عظام بهجت،فاضل و نوری: آری، خمس دارد، مگر آنکه نتوانید در سال آینده تهیّه کنید،در این صورت خمس ندارد.2

1.امام،استفتائات،ج1،س89؛خامنه ای،س899؛تبریزی،استفتائات،س805؛مکارم،توضیح المسائل،م1705؛صافی،جامع الاحکام،ح1،س738و744؛وحید،توضیح المسائل،م1783؛دفتر:سیستانی.
2.فاضل،جامع المسائل،ج1،س748،بهجت،توضیح المسائل،م1391؛نوری،استفتائات، ج2،س341.

منبع:رساله دانشجویی-احکام خمس-پرسش236.