آداب و شرايط سلام كردن
1- سلام پيش از كلام
پيامبرصلي الله عليه وآله مي فرمايند: مَنْ بَدَأَ بِالْكَلامِ قَبْلَ السَّلامِ فَلاتُجيبُوهُ وَقالَ لاتَدْعُ اِلي طَعامِكَ اَحَداً حَتَّي يُسَلِّمَ؛ هر كس سخن [خود] را پيش از سلام كردن آغاز نمود، پاسخش را ندهيد و همچنين فرمود: كسي را برخوردن غذاي خود فرا مخوان مگر اينكه سلام كند. رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود:«أولى النّاس باللّه و برسوله من بدأ بالسّلام»
«سزاوارترين مردم به خدا و رسول او كسى است كه به سلام آغاز كند».
2- افشاء سلام
امام باقرعليه السلام: اِنَّ اللَّهَ يُحِبَّ إطْعامَ الطَّعامِ وَ إِفْشاءَ السَّلامِ؛ به درستي كه پروردگار غذا دادن [به ديگران ] و انتشار دادن سلام را دوست مي دارد.” سلام را بايد آشكارا، بلند و با صداى رسا ادا كرد. احاديث فراوانى با عنوان «الجهر بالسلام » و «افشاء سلام » آمده كه سفارش اكيد دارد كه سلامها، رسا و بلندباشد، نه زير لب و آهسته و نامفهوم و ناقص. جواب سلام نيز بايد همين گونه باشد،يعنى بلند و واضح، تا طرف بشنود
. برخي از افراد يا سلام نمي كنند و يا اينكه هنگام سلام كردن از روي تكبّر زير لب سلام مي كنند. بلند سلام كردن اين اخلاق زشت را كنترل مي كند. و فرمود:«من التّواضع أن تسلّم على من لقيت»«از تواضع است كه به هر كه مىرسى سلام كنى».
اگر در برخورد با ديگران يا ورود به جلسه و جمعى، يا رسيدن به خانه و محل كار،سلام بگوييد، ولى آهسته، شايد سلامتان را نشنوند. بااينكه شما سلام داده ايد، ولىبه دليل سر و صدا يا جمع نبودن حواس ياهر عامل ديگر، سلامتان را نشنوند، شما را بىادب و بى اعتنا خواهندشمرد و متكبر خواهند پنداشت. يا اگر سلام ديگرى را جواب دهيد; اما آهسته و زير لب، به گونه اى كه نفهمد ونشنود، شايد پيش خود فكر كند مساله اى، خصومتى و …پيش آمده، يا شما سرسنگين ومتكبر شده ايد كه حتى جواب سلامش را هم نمى دهيد يا با دشوارى و بى علاقگى جواب مىدهيد. راه جلوگيرى از اين سوءتفاهمها و بدگمانيها، رعايت همان دستور دينى درمعاشرتها است، يعنى آشكارا سلام كردن.
امام صادق(ع) مى فرمايد: هرگاه يكى از شما سلام مى دهد، سلامش را آشكارا بگويد. نگويد كه «سلام دادم،ولى جوابم ندادند»، شايد سلام داده ولى آنان نشنيده باشند! و هرگاه يكى ازشما جوابسلام مى دهد، جواب را آشكارا و بلند بگويد، تا آن مسلمان ديگرنگويد كه «سلام كردمولى جوابم را ندادند اصول كافى (عربى) كلينى، ج 2، ص 645.) . اگر سلام مستحب است، جوابش واجب است. البتهبيشترين ثواب نيز از آن كسى است كه شروع به سلام كند.
آن كه سلام مى دهد، پاسخش را بايد گرمتر و بيشتر داد، چرا كه سلام نوعى تحيت وهديه از سوى يك مؤمن است و هديه را بايدپاسخى بهتر ارائه داد، تا نشان قدرشناسىباشد. و اين تعليم قرآن كريم است كه تحيت ديگران را به گونه اى بهتر پاسخ دهيد: «… فحيوا باحسن منهانساء، آيه 86. يا مثل همان را بازگردانيد
3- سلام هنگام ورود
خداوند در قرآن مي فرمايد: “فَإِذَا دَخَلْتُم بُيُوتًا فَسَلِّمُواْ عَلَي أَنفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِندِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً. پس چون به خانه هايي وارد شديد به يكديگر سلام كنيد؛ درودي كه از نزد خدا مبارك و خوش است . امام باقر عليه السلام: هر گاه كسي از شما وارد خانه اي شود، اگر كسي در آن بود به آنها سلام مي كند و اگر كسي در آن نبود پس بايد بگويد سلام بر ما از جانب پروردگار ما. خداوند مي فرمايد درودي كه از نزد خدا مبارك و خوش است.
4- سلام كوچكتر به بزرگتر
پيامبر صلي الله عليه وآله ميفرمايند: كوچكتر بايد به بزرگتر سلام كند و رهگذر بر كسي كه نشسته و گروه كم بر گروه زياد.
سيره رفتارى پيامبر خدا آن بود كه به هر كه مى رسيد - حتى كودكان- ابتدا به اوسلام می كرد، بخصوص در مورد سلام كردن به كودكان مى فرمود: پنج صفت است كه تا زندهام، آنها را رها نخواهم كرد، يكى هم سلام دادن به كودكان است، تا پس از من «سنت » گردد.بحارالانوار (بيروت)، ج 73، ص 10.
اين خصلت خجسته، از اخلاق حسنه و روحيه پاك و تواضع اوسرچشمه مى گرفت. اينهادرست; ولى ادب اقتضا مى كند كه كوچكترها به بزرگترها سلام كنند.
در حديث آمده استكه پيامبراكرم(ص) فرمود:
1-كوچك به بزرگ سلام كند،2-يك نفر به دو نفر،3- جمعيت كم به جمعيت فراوان،4- سواره بر پياده،5- رهگذر، بر كسى كه ايستاده است،6- ايستاده بر كسى كه نشسته است (ميزان الحكمه، ج 4، ص 538.
آثار و فوايد سلام
1. آمرزش و مغفرت الهي:
قال رسول اللَّه صلي الله عليه وآله: “اِنَّ مِنْ مُوجِباتِ الْمَغْفِرَةِ بَذْلُ السَّلامِ؛به درستي كه از عوامل آمرزش گناهان سلام كردن است.”
2. خير و بركت خانه: قال رسول اللَّه صلي الله عليه وآله: “اَفْشِ السَّلامَ يَكْثُرْ خَيْرُ بَيْتِكَ؛ سلام را انتشار ده خير و بركت خانه ات زياد مي شود.”
3. انس با فرشتگان: قال رسول اللَّه صلي الله عليه وآله: “اِذا دَخَلَ اَحَدُكُمْ بَيْتَهُ فَلْيُسَلِّمْ فَاِنَّهُ يُنَزِّلُهُ الْبَرَكَةَ وَ تُؤنِسُهُ الْمَلائِكَةُ؛ هر گاه يكي از شما وارد خانه اش شود پس بايد سلام كند، پس به درستي كه سلام بركت را به خانه اش نازل مي كند و فرشتگان را با او مأنوس مي گرداند.
آداب جواب سلام دادن
سلمان فارسي مي گويد مردي نزد رسول خدا صلي الله عليه وآله آمد و گفت: السلام عليك يا رسول اللَّه! پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله پاسخ داد: “وَعَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ” پس از چند لحظه مرد ديگري آمد و گفت: “اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ” پيامبر اكرم پاسخ گفت: “وَ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ” مدتي گذشت و مرد ديگري هم از راه رسيد و به پيامبرصلي الله عليه وآله گفت: “اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ” اما پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله فقط در پاسخ او فرمود: “وَ عَلَيْكَ” مردي كه از ابتدا در حضور رسول خداصلي الله عليه وآله نشسته بود و نحوه سلام كردن افراد و پاسخ دادن رسول خداصلي الله عليه وآله را زير نظر داشت گفت: اي رسول خداصلي الله عليه وآله! پدر و مادرم فداي تو شوند! اولي و دومي كه به شما سلام كردند شما پاسخ آنها را بهتر از سلامشان داديد اما پاسخ مرد سومي را كه سلامش از همه كاملتر بود بسيار كوتاه رد نموديد. دليل آن چه بود؟ پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله تبسمي كرد و فرمود: براي اينكه او ديگر چيزي براي ما باقي نگذاشت كه پاسخش را بهتر بگويم. زيرا خداوند متعال مي فرمايد: “وَاِذا حُيِّيْتُمْ بِتَحِيَّةِ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها"؛ و چون به شما درود گفته شد شما به [صورتي ] بهتر از آن درود بگوييد. من نيز در پاسخش تنها گفتم عليك.
احكام سلام كردن
1. سلام كردن به ديگران مستحب، ولي جواب آن واجب است .
2. سلام كردن به كسي كه در حال خواندن نماز مي باشد مكروه است .
3. اگر كسي به نمازگزار سلام كند، بايد پاسخ او را بدهد .
4. كسي كه نماز مي خواند جايز نيست به ديگران سلام كند .
5. سلام را بايد فورا جواب داد و اگر كسي عمدا جواب سلام را تاخير بيندازد گناه كرده است .
6. اگر دو نفر همزمان به يكديگر سلام كنند بر هر يك واجب است كه جواب سلام ديگري را بدهد .
7. مستحب است در غير حال نماز جواب سلام را بهتر از آن بدهند .
پاسخ دهيد: آيا مي دانيد كه چرا در حال نماز نبايد به ديگران سلام كرد ولي سلام ديگران را بايد جواب داد؟
