دعاي عهد و اعطاي افق جهاني به منتظران

محمد صادق کفيل*

بعضي‌ها بهترين عشق دنيا نصيبشان شده و هر روز را با ياد و نام او شروع مي‌ کنند. اين شروع که نوعي نيايش و سرود صبحگاهي عاشقان امام مهدي عجل‌الله ‌تعالي ‌فرجه است، به «دعاي عهد» مشهور است که از امام صادق عليه السلام روايت شده است.

يکي از نزديکان امام خميني رحمه الله مي‌گويد: «يکي از چيزهايي که امام در روزهاي آخر به من توصيه مي‌‌کردند، خواندن دعاي عهد بود. ايشان مي‌‌گفتند: صبح‌ها سعي کن اين دعا را بخواني؛ چون در سرنوشت دخالت دارد. اين نوشتار براي آشنايي با فرازها و مضامين بلند دعاي عهد سامان يافته است.

 يکي از دغدغه هاي جدي منتظران اين است که زندگيشان رنگ و بوي زندگي مهدوي بگيرد و هميشه به دنبال اين هستند که بدانند زندگي مهدوي چه نوع زندگي‌اي است؟ بهترين مسير زندگي مهدوي در دعاي عهد ترسيم شده است. در دعاي عهد، فضيلت‌هاي مختلفي وجود دارد و ابعاد گوناگون زندگي مهدوي رقم خورده است و در حقيقت خواندن اين دعا توفيق ياري حضرت را فراهم مي‌کند.

نخستين مسيري را که اين دعا براي زندگي رقم مي‌زند، خداشناسي است، زيرا شروع اين دعا با اوصاف خداست. کسي که مي‌خواهد امام زمانش را بشناسد، اول بايد خدا را بشناسد. در دوران غيبت نيز سفارش شده که دعاي «اللهم عرفني نفسک…؛ خدايا خودت را به من بشناسان که اگر تو را نشناسم پيامبرت را نمي شناسم و اگر پيامبر را نشناسم حجتت را نمي شناسم و اگر حجت خدا را نشناسم از دين گمراه مي شوم» را زياد بخوانيد.

خداشناسي، مقدمه امام شناسي است. انساني که به دنبال امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف است بايد انساني توحيدي و خداشناس باشد. در ابتداي دعاي عهد شانزده وصف از اوصاف خدا بيان ‌مي‌شود: پروردگار نور عظيم، پروردگار کرسي بلند، پروردگار درياي جوشان، پروردگار سايه و آفتاب داغ، فرو فرستنده تورات و انجيل و زبور و قرآن عظيم، پروردگار فرشتگان مقرب و پيامبران خدا، اينها از جمله اوصافي است که براي خداوند در اين دعا آمده است.

در بخش دوم دعاي عهد وارد مرحله درود و سلام به امام مي‌شويم. در اين بخش از دعا مي‌خوانيم: «اللهم بلغ مولانا الامام المهدي القائم بامرک…؛ خدايا برسان مولاي ما را، آن امام راهنماي راه يافته و قيام کننده به فرمان تو که درود خدا بر او و پدران پاکش باد.»

کسي که هر صبحگاه اين جمله را به امامش بگويد، حرکتش تا شب جهت دار مي‌شود. در اين دعا به امام مي‌گوييم که تو پيشواي مني. يعني در هر قدم بايد بنگريم که امام چه گفته و چه چيز مورد رضاي امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف است. امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف هادي و هدايت کننده است و علاوه بر اين‌که دغدغه هدايت ما را دارد، خودش هدايت شده است.

دعاي عهد به منتظران، افق جهاني مي‌بخشد. در اين دعا مي خوانيم: «صلوات الله عليه و علي آبائه الطاهرين عن جميع المؤمنين و المؤمنات في مشارق الارض و مغاربها…؛ درودهاي خداوند بر او و پدران پاکش باد از طرف همه مردان و زنان با ايمان در مشرق‌هاي زمين و مغرب‌هاي هموار آن….» منتظران با قرائت اين دعا در ابتداي صبح از طرف همه مؤمنان سراسر جهان به امام خود سلام مي‌دهند. اين فراز از دعا نشان مي‌دهد که دغدغه شخصي داشتن و امام را تنها براي خود خواستن، غلط است. منتظر واقعي دغدغه جهاني دارد. چنين انتظاري انتظار مثبت و پوياست.

اين انتظار، همان انتظاري است که امام خميني رحمه الله و بزرگان ما دغدغه آن را داشتند. چون امام خميني رحمه الله هر روز صبح دعاي عهد مي‌خوانده و با فرازهاي اين دعا پيوند داشتند، مي‌دانستند که بايد جهاني بنگرند و زمينه ساز ظهور مصلح جهاني باشند. امام راحل وقتي انقلاب کردند فقط به ايران فکر نکردند، بلکه تأکيد داشتند که بايد براي دنيا بستر سازي شود.

سلام به امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف در اين دعا از حيث کميت، جهاني و از حيث کيفيت به اندازه عرش خداست. کيفيت سلام به امام در اين دعا بلند نظري منتظر را مي‌رساند. انسان منتظر، بلند نظر است و انديشه صلح جهاني دارد و وقتي خواسته‌اي هم دارد، با نگاهي عميق و طولاني، آن را مطرح مي‌کند. برخي امام را فقط براي رفع مشکلات خود طلب مي‌کنند، اما منتظران واقعي، دغدغه جهاني دارند و هنگامي که مشکلي مثلاً در غزه و لبنان اتفاق مي‌افتد، نگران مي‌شوند.

عهد و پيمان و ميثاق با امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف از ديگر مضامين اين دعاست. عهد در زندگي منتظر، بايد هميشگي باشد. وقتي زندگي بر مبناي انتظار شکل گرفت، عهد دائمي و هميشگي مي‌شود. منتظر واقعي هرگز از عهدش با امام خود رويگردان نمي‌گردد. قرائت صبحگاهي اين دعا موجب مي‌شود که فراموش نکنيم پيش از هر کس با امام خود عهد بستيم و اولويت عهد با امام را بر همه پيمان‌ها حفظ کنيم، چرا که:

رسم عاشق نيست با يک دل دو دلبر داشتن

       يا ز جانان يا ز جان بايد دل برداشتن

 مردم بصره خدمت امام رضا عليه السلام رسيدند و از يونس بن عبدالرحمن گله کردند. يونس ناراحت شد. امام رضا عليه السلام به يونس فرمودند: «اي يونس وقتي امام تو از تو راضي است چه کار داري مردم چه مي‌گويند.» عهد با امام زمان عليه السلام يعني زندگي بر اساس رضايت حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف. کسي که دست بيعت با امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف مي‌دهد، فقط رضايت حضرت را در نظر مي‌گيرد نه کس ديگري را. بنابراين عمل بر اساس دغدغه و خواسته امام بايد اولويت منتظران باشد.

در آموزه‌هاي ديني سفارش شده که انسان بعد از اقامه نماز و برقراري ارتباط با خدا و قبل از برقراري ارتباط با ديگران، دعاي عهد را قرائت کند و با امام خود عهد ببندد. انسان مؤمن قبل از اين‌که از کسي انرژي بگيرد، بايد هر صبح از امامش انرژي کسب کند. علت اين‌که سفارش شده اين دعا به طور مداوم و هر صبح قرائت شود، چون تجديد عهد، مقدمه پايداري است. پيوسته جريان طاغوت و نفسانيات در حرکتند، پس هر مؤمن و منتظر نيز بايد هر روز و هر صبح در تلاش و تکاپو باشد. همان طور که در دستورات ما سفارش شده که همواره بايد نماز اقامه شده و ارتباط با خدا برقرار شود، پيوسته بايد دعاي عهد قرائت و تجديد عهد تکرار شود. در روايات نيز عمل مداوم به عمل کثير ترجيح داده شده است.

در دعاي عهد بعد از تجديد عهد با امام، هشت مقام را از خدا طلب مي‌کنيم. در اين فراز از دعا مي‌خوانيم: «اللهم اجعلني من انصاره و اعوانه و الذابين عنه و المسارعين اليه في قضاء حوائجه والممتثلين لِأوامره و المحامين عنه و السابقين الي ارادته و المستشهدين بين يديه؛ خدايا ما را قرار ده از ياران و کمک يارانش و دفاع کنندگان از او و شتابندگان به سوي او در برآوردن خواسته هايش و انجام دستورات و اوامرش و مدافعين از آن حضرت و پيشي گيرندگان به سوي خواسته‌اش و شهادت يافتگان پيش رويش.» در اين دعا از خدا مي‌خواهيم که براي دستيابي به آرمان‌هاي جهاني، يار امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و کمک کار وي شويم و از آن حضرت دفاع کنيم، در انجام مقاصد و حوايج امام سرعت بگيريم، اوامر آن حضرت را گوش دهيم، از امام حمايت کنيم، به اراده امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف سبقت بگيريم و در رکاب امام به درجه رفيع شهات برسيم.

با اين آموزه‌ها، زندگي منتظر بايد بر مبناي ياري امام شکل بگيرد. به عنوان مثال کسي که مي خواهد از امام حمايت کند، نخست بايد اطلاعات مهدوي کافي داشته باشد تا بتواند شبهات مربوط به حضرت را پاسخگو باشد و از مقام ولايت حضرت دفاع کند. کسي که از خدا مي‌خواهد حامي امام باشد، بايد بداند دنياي غرب عليه مهدويت چه کرده و از امام ما چه چهره‌اي ساخته است و خودش به عنوان يک منتظر شيعه در برابر اين اقدامات دشمنان چه کرده است.

بدون ترديد حاجت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف فرج گشايش جهاني، است. امام دغدغه ظهور دارد. ما بايد به اين نتيجه برسيم که فرج امام به دست ماست. امام از ما گله دارد که چرا براي ظهورش کاري نمي‌کنيم و به سمت ظهور قدمي برنمي داريم. حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف هنگام تولد در سحرگاه نيمه شعبان در آغوش پدر اين گونه دعا کردند: «خدايا! گشايش دوستان من در فرج من است، فرجم را نزديک کن.» آن حضرت در غيبت صغري در کنار مسجد الحرام دست به دعا برداشتند و فرمودند: «خدايا! فرجم را نزديک کن.» دغدغه ما نيز بايد فرج و ظهور باشد. منتظر واقعي بايد هر شب از خود بپرسد که آيا در راستاي اين دغدغه امام گام برداشته يا نه؟ و از وجود نوراني حضرت بپرسد که «اوفيتُ يا صاحب الزمان؟ يا صاحب الزمان! آيا به عهدم وفا کردم يا نه؟» شهداي کربلا نيز هنگام شهادت از امام حسين عليه السلام مي پرسيدند که اي پسر رسول خدا! به عهدم وفا کردم يا نه؟

در بخشي از دعاي عهد از خدا مي‌خواهيم که اگر در طول زندگي ما ظهور رخ نداد و ما از دنيا رفتيم، هنگام ظهور، دوباره زنده شويم و به اين دنيا برگرديم؛ «اللهم ان حال بيني و بينه الموت الذي جعلته علي عبادک حتما ً مقضيا ً فاخرجني من قبري مؤتزرا ً کفني شاهرا ً سيفي مجردا ً قناتي ملبيا ً دعوة الداعي في الحاضر و البادي؛ خدايا اگر ميان من و ظهور، مرگي که آن را بر بندگانت حتمي و مقرر فرموده‌اي حايل شد، پس از گورم بيرونم آر، کفن به خود پيچيده با شمشير آخته و نيزه برهنه، پاسخگو به نداي آن دعوت کننده بزرگوار در شهر و باديه باشم».

در رجعت، خوبان خوب و بدان بد به دنيا بر مي‌گردند. کسي که اين خواسته را در دعايش مطرح مي‌کند، افق زندگي‌اش بر مبناي رجعت شکل مي‌گيرد. منتظر واقعي که با افق رجعت زندگي مي‌کند، خود را براي زندگي در رکاب حضرت و ساير اهل‌بيت: آماده مي‌سازد تا امام، رهبري و او تبعيت کند. کسي که اين مقامات عالي را از خدا بخواهد، شيداي ظهور مي‌شود. در اين مرحله است که به طور جدي براي فرج و ظهور امام دعا مي‌کند و از خدا تعجيل در فرج را طلب مي‌کند. براي عاشق ظهور شدن بايد ظهور را بشناسيم. براي تربيت جامعه مهدوي، سيماي ظهور بايد خوب به جامعه معرفي شود و ظهور حضرت يعني آبادي زمين.

همان گونه که در فرازي از اين دعا آمده است: «و اعمر اللهم به بلادک و احي به عبادک…؛ خدايا! به دست او آباد گردان شهرها و بلادت را و به وسيله او زنده گردان بندگانت را». آبادي زمين در ياد و ذکر خداست. زيبايي حکومت حضرت در اين است که به خاطر خدا، خدا پرستيده شود، نه به خاطر بهشت و جهنم. زمان حکومت حضرت، زمان زندگي و حيات بندگان است. مقام معظم رهبري نيز در اين زمينه فرمود: «ظهور يعني شروع زندگي».

در بخش پاياني دعا نيز آمده است: «… فاظهر اللهم لنا وليک و ابن بنت نبيک المسمي باسم رسولک…؛ پروردگارا آشکار کن براي ما نماينده‌ات را و فرزند دختر پيامبرت را که همنام رسول توست.» اين مضامين، بيانگر آن است که حضرت با اوصاف پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله ظهور مي‌کند. آن حضرت سيماي پيامبر را دارد و رحمة للعالمين است. ايشان پناه بندگان مظلوم است. در حکومتش از مظلوم حمايت مي‌کند و يار و ياور هر انسان مظلوم بي‌ياور مي‌شود. و آن‌چه از احکام دين را که تعطيل شده، زنده و برپا مي‌کند.

با آرزوي زندگي مهدوي، براي همه دوستداران حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف.