در فرهنگ قرآنی اسلامی ، برای برخی از زمان ها و مکان ها اقتدار و خصوصیات ویژه ای گفته شده است . از این رو برخی از سرزمین ها چون بیت المقدس و مکه جایگاه قداست معنوی خاصی دارند و اعمال در آن مکان ها از پاداش و ارزش ویژه ای برخوردار می باشد . برخی از زمان ها نیز چون سحرگاهان و فجر و لیله القدر از چنین ویژگی های خاص بهره مند هستند و خداوند در آیات و حتی سوره هایی به ارزش و جایگاه ویژه آنها اشاره کرده است و درباره شب قدر آن را برابر با هزار ماه که به اندازه عمر آدمی است دانسته است .

این ویژگی را می توان درباره برخی از ماه ها چون ماه رمضان و یا ماه رجب برشمرد که از ویژگی های انحصاری برخوردار می باشند . از جمله ویژگی های انحصاری ماه رجب ، لیله الرغائب است .

کلمه « رغائب » جمع « رغیبه » به معنای چیزی که مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می باشد . بنابراین معنای اول « لیله الرغائب » یعنی شبی که میل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته خداوند در این شب تمایل زیادی به رفتن به در خانه خداوند و ارتباط و انس با معبود خویش دارند .

بنابر معنای دوم ، « لیله الرغائب » یعنی شبی که در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با رو آوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاکساری در برابر عظمت حق شایسته دریافت انعام و عطا و بخشش بی کرانه حق می گردند .

لیله الرغائب چگونه شبی است
” رجب ” ، ماه خداست ؛ ماه پر برکتی است که اعمال بسیاری برای آن ذکر شده است . باید خود را در دریای زلالش بشوییم تا پاک شویم . پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) فرمود : هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد ، موجب خشنودی خدا می شود و غضب الهی از او دور می گردد و دری از در های جهنم بر روی او بسته می شود .
اعمال ماه های رجب و شعبان ، جهت آماده ساختن روح برای شرکت در میهمانی ماه مبارک رمضان می باشد . برای درک عظمت ماه رمضان باید از قبل خود را آماده نمائیم .
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) فرمود : ماه رجب ، ماه استغفار امت من است . پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است .
اولین شب جمعه ماه رجب را لیله الرغائب نامند . در این شب ملائک بر زمین نزول می کنند . برای این شب عملی از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله ) ذکر شده است که فضیلت بسیاری دارد و بدین قرار است :
روز پنج شنبه اول آن ماه - در صورت امکان و بلا مانع بودن - روزه گرفته شود . چون شب جمعه شد مابین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می شود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد ، سه مرتبه سوره قدر ، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود . و چون دوازده رکعت به اتمام رسید ، هفتاد بار ذکر ” اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله ” گفته شود . پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر ” سبوحٌ قدوسٌ رب الملائکه و الروح ” گفته شود . پس از سر برداشتن از سجده ، هفتاد بار ذکر ” رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم ” گفته شود . دوباره به سجده رفته و هفتاد مرتبه ذکر ” سبوح قدوس رب الملائکه و الروح ” گفته شود . در اینجا می توان حاجت خود را از خدای متعال درخواست نمود . ان شاء الله به استجابت می رسد .

پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) در فضیلت این نماز می فرماید : کسی که این نماز را بخواند ، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش می فرستد . پس او به آن فرد می‌ گوید : ای حبیب من ، بشارت بر تو باد که از هر شدت و سختی نجات یافتی .

میّت می‌ پرسد تو کیستی ؟ به خدا سوگند که من صورتی زیباتر از تو ندیده ‌ام و کلامی شیرین تر از کلام تو نشنیده ‌ام و بویی ، بهتر از بوی تو نبوئیده ‌ام . آن زیباروی پاسخ می‌ دهد : من ثواب آن نمازی هستم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی . امشب به نزد تو آمده ‌ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت بر پا شود ، من سایه بر سر تو خواهم افکند .

امید آن است که در پایان این نماز با فضیلت ، محتاجان به دعا را فراموش نکنید و ما را نیز از دعای خیر خود محروم ننمایید .
” التماس دعا “

عظمت و ارزش لیله الرغائب
درباره فضیلت و ارزش و عظمت آن می توان دو جهت زیر را بیان کرد :
1- از این جهت که اصولا شب جمعه ، خود دارای ویژگی و ارزش خاصی است و اعمال عبادی فراوانی در آن وارد شده و زمان عبادت و مناجات و عرض حاجات با قاضی الحاجات است .
2- ماه رجب اولین ماه از ماه های حرام ( ماه های حرام عبارتند از : رجب ، ذی القعده ، ذی الحجه ، محرم ) و ماه خدا و هنگام عبادت و دعا و استغفار است و رحمت الهی در این ماه در حال ریزش و نزول است ، به همین جهت این ماه را رجب الاصب گویند ، چون « صب » به معنای ریختن است . پس لیله الرغائب ، شرافت و ارزش شب جمعه و ماه رجب هر دو را در خود جمع نموده و ارزشی دوچندان دارد .

سخن صاحب المراقبات
عارف کامل و استاد و اصل مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی در این باره در کتاب المراقبات خویش می نویسد : ” اولین شب جمعه ماه رجب را لیله الرغائب نامند . در این شب فرشتگان بر زمین نزول می کنند . “
اگر شب اول ماه رجب مصادف با شب جمعه بود ، سزاوار است عمل « لیله الرغائب » را نیز انجام دهد .
از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمودند : ” از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید ؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را « لیله الرغائب » می نامند . این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت ، هیچ فرشته ای در آسمان ها و زمین نمی ماند مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع می شوند .
آن گاه خداوند می فرماید : ای فرشتگانم ! هرچه می خواهید از من درخواست کنید .
فرشتگان عرض می کنند : حاجت ما این است که از روزه داران رجب درگذری .
خداوند می فرماید : این کار را انجام دادم . “
عارف کامل ، ملکی درباره اعمال این شب می نویسد : بهتر است کسی که این حدیث را می شنود ، در این شب ، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفی را که آیه تحیت ( سوره نساء آیه 68 ) برای صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد . وی آنگاه به نقل از رسول خدا (ص) نمازی را که در بالا شرح آن گذشت نقل می کند .

استاد ملکی تبریزی این پرسش را مطرح می کند که : ظاهر روایت این است که « لیله الرغائب » اولین شب جمعه ماه رجب است ؛ و اگر اعمالی که در این روایت ذکر شده از اعمال این شب بوده و شب جمعه اول ماه ، مصادف با اول ماه شد ، چگونه می توان این عمل را به جا آورد ؟

وی پاسخ می دهد از آن جایی که پنج شنبه قبل از جمعه اول ، جزء ماه رجب نیست ؛ باید در پاسخ بگوییم که اگر بخواهیم به ظاهر روایت عمل کنیم ، این اعمال در صورتی است که شب اول ماه شب جمعه نباشد ؛ و اگر شب جمعه بود ، شب جمعه دوم ، این اعمال انجام می شود ؛ گرچه لیله الرغائب نباشد . چون در روایت تصریح نشده که این اعمال حتماً باید در لیله الرغائب باشد . ولی راه دوم و سومی هم هست که صحیح تر به نظر می رسد . راه دوم این است که این اعمال را بدون روزه انجام دهیم و راه سوم این است که روزه را هم بگیریم گرچه روزه در رجب نباشد . ( کتاب المر اقبات / مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد مالکی تبریزی (ره) ) اجمالاً آنکه لیله الرغائب ، اولین شب جمعه ماه رجب است که برای آن اعمال و فضایل بسیاری نقل کرده اند که از آن جمله می توان به روزه پنجشنبه و استغفار زیاد در آن شب اشاره کرد . کسی که می خواهد به ثواب و پاداش اعمال این شب برسد می بایست به اعمال آن اهتمام جدی بورزد .

برگرفته از مفاتیح الجنان

tebyan.net ،