7 روش درماني در طب اسلامي     

تغذيه درماني و نگاه به نوع تغذيه، اساس و اصل تمام مکاتب پزشکي جهان، از جمله مکتب پزشکي جامع اسلامي است. اين بحث در طبّ جامع اسلامي از اهميت فوق العاده اي برخوردار است که به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.  بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصي به نوع، کيفيت و زمان مصرف غذا دارد.

سيد محمد ظاهر محمدي

1. تغذيه درماني

تغذيه درماني و نگاه به نوع تغذيه، اساس و اصل تمام مکاتب پزشکي جهان، از جمله مکتب پزشکي جامع اسلامي است. اين بحث در طبّ جامع اسلامي از اهميت فوق العاده اي برخوردار است که به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.

بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصي به نوع، کيفيت و زمان مصرف غذا دارد.

طبّ جامع اسلامي تغذية سالم و صحيح را ضامن سلامتي انسان مي‌داند1 و به همين جهت اولين شيوه از هفت شيوه درمان جسماني را به اين امر مهم اختصاص داده است.2

در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشيدني‌ها و چگونگي حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقيق قواعد تغذيه اي اسلامي مي‌توان به اين سادگي و جامعي يافت و اين بحث در ساير مکاتب تغذيه اي و درماني يا مفقود است يا به صورت ناقص و طبق اعتقادات خرافي موجود است.3

2. گياه درماني

در طبّ جامع اسلامي در مورد گياه درماني و کيفيت استفاده از گياهان در شفابخشي تمام بيماري‌ها بحث مفصلي شده است.4 آيات و روايات و تحقيقات دانشمندان طبّ جامع اسلامي در اين باره بسيار گسترده و کامل است، طوري که اگر کسي فقط در اين روش از درمان موفق به کسب تبحر و تجربه شود، مي‌تواند بسياري از بيماري‌ها را درمان کند و در حرفه خود کامل شود.5

3. حجامت درماني

طبّ جامع اسلامي، حجامت را سومين ستون طبّ جسماني قرار داده است و در مورد حجامت که قدمت 5000 ساله يا بيشتر دارد،6 نظريه‌هاي نويني را ارائه مي‌دهد، از جمله اين که:

- طبّ جامع اسلامي اصول سرّي اين شيوه از طبّ را توضيح داده است،

- روابط مختلف بين بدن و جهان هستي در طيّ استفاده از اين شيوه،

- روابط بين مايعات درون اعضاء و اجزاي رئيسة بدن نسبت به ظاهر بدن و محيط اطراف،

- توجه به دفع شرّ موجودات غير ارگانيک (امواج منفي) در طيّ انجام حجامت که با قرائت آيات و دعاهاي خاصي انجام مي‌شود.

- شناسايي بي‌سابقة قسمت‌هاي حجامت بر روي بدن انسان

- مشخص نمودن رابطة بين حجامت در قسمت‌هاي مختلف بدن و درمان‌هاي خاص،

- معرفي زمان‌هاي مختلف (مفيد يا مضر) به جهت انتخاب روز و ساعت و ماه و سال و حالت‌هاي مختلف فلکي و نجومي.

4. فصد درماني

فصد درماني (رگ زدن) همانند حجامت درماني است که با تمام فصد درماني‌هاي قبل از اسلام، هفت خصيصة متفاوت دارد. همچنين بيش از صدها خصيصة متفاوت با گرفتن خون وريدي که توسط سازمان انتقال خون در طبّ جامع اسلامي معرفي شده است، دارد.

5. سنگ درماني

سنگ‌هاي موجود در طبيعت همانند گياهان و حيوانات داراي خواصّ مهمّ طبي و غيرطبي هستند. دانشمندان امروزه به خوبي متقاعد شده اند که سنگ بر ماده اثرگذار است.

سنگ هم امواج را دگرگون مي‌کند و هم امواجي را از خود ساطع مي‌کند. در طبّ جامع اسلامي هر سنگي، هم به تنهايي معرفي شده7 و هم در زير مجموعة سنگ‌هاي هم خانوادة خود تعريف شده است. حکماي اسلامي با استفاده از هزاران حديث و روايت دربارة خواصّ سنگ‌ها که از چهارده معصوم(ع) روايت شده است، راجع به سنگ شناسي و کيفيت استفاده از سنگ‌ها بر اساس شناخت طبيعت8 آنها، تأليفات و تحقيقات گرانقدري دارند. نقش نگين معصومين دراين زمينه قابل اشاره است.

6. عطر درماني

در هيچ مکتب درماني قبل يا بعد از اسلام، و حتي در هيچ مذهبي به اندازة تعاليم مذهب اسلام، در مورد عطرهاي مختلف نظري ارائه نشده است، البته با مراجعه به کتب تدوين شده در مورد عطر درماني در طبّ جامع اسلامي، مي‌توان با روحيات و علائم ظاهري و باطني بيماري‌ها و کيفيت تأثير مواد لطيف بر بدن آشنا شد و متوجه طبيعت مختلف عطرها و رايحه‌هاي گوناگون و اثرات آنها گرديد. عطرها معمولاً به طور بسيار ظريف بر محرک‌هاي دروني بدن تأثير مي‌گذارند و موجب درمان مي‌شوند. طبّ جامع اسلامي علاوه بر شناسايي طبيعت عطرها، اين محرک‌هاي دروني را نيز معرفي مي‌کند.

7. رنگ درماني

در رنگ درماني اسلامي اعتقاد بر اين است که بسياري از بيماري‌ها را مي‌توان فقط با استفاده از رنگ درمان کرد. البته اين درمان بايد با مراعات تمام قواعد و اصول رنگ درماني اسلامي انجام شود.

شيوة استنشاق رنگ که با استفاده از فنّ تجسّم خلّاق اعمال مي‌شود، يا به کار بردن مايعات رنگين يا استفاده از لباس‌ها، وسايل و سنگ‌ها با رنگي خاص که حالت تعادل را ايجاد مي‌کنند، در درمان بيماري‌ها  مؤثّر است. البته امروزه تأثيرات انرژيک نامحسوس رنگ بر روي روح و جسم به اثبات رسيده است.9

در رنگ درماني اسلامي اعتقاد بر اين است که هر يک از رنگ‌ها داراي طيفي خاص است که با رديفي از طول موج‌ها ارتباط دارد، يعني صدها اختلاف رنگ جزئي و نامحسوس وجود دارد که حضرت علي(ع) در «نهج البلاغه» به آنها اشاره نموده است و در آيات و روايات در به کارگيري صحيح آنها توصيه شده است.

 از آنجا که ميزان ارتعاش رنگ‌ها يکسان و بسيار شبيه به هم است همة آنها براي چشم انسان قابل رؤيت نيستند. کلمة «نور» که در برگيرندة انواع رنگ هاست، در آيات و روايات بسيار آمده است و در ابعاد مختلف رنگ درماني با استفاده از منابع ديني و دستورات پايه اي طبّ جامع اسلامي اين درمان صورت مي‌گيرد.

طول موج رنگ بنفش کوتاه ترين طول موج است و از 380 تا 450 نانومتر بُرد دارد. رنگ قرمز داراي بلندترين طول موج و بُرد آن از 630 تا 730 نانومتر است.

رنگ‌ها به شيوه‌هاي مختلفي بر ذهن، روح و جسم انسان تأثير مي‌گذارند که تمام اين تأثيرات و کيفيت حصول آنها در رنگ درماني طبّ جامع اسلامي بحث شده است.

ماهنامه موعود شماره 110

پي‌نوشت‌ها:

1. ابنا بسطام نيسابوريين، طب الائمه، به اهتمام باسم محمود.

2. محسن عقيل، طب الائمه.

3. مامقاني، شيخ عبدالله، مرآت الکمال.

4. ابوعلي سينا، القانون في الطب؛ عقيلي خراساني،  مخزن الادويه.

5. محسن عقيلي، الداء و الدواء.

6. پرفسور و اسبانت، آيو ـ ورا، به نقل از: الحجامـة و الطب، نوشتة احمد صباح.

7. ابوريحان بيروني، الجماهر في معرفـة الجواهر، نسخة کتابخانة مجلس.

8. سيّد جميلي، الاحجاز الکريمـة؛ سيد عاطف، الاحجاز الکريمة.

9. ماکس لوشر، روانشناسي رنگ‌ها، ترجمة ويدا آبي‌زاده.