چگونگي بهره بردن از وجود مقدس امام زمان در عصر غيبت

برخي چنين مي­انديشند که چون امام(ع) چراغ هدايت است، برخورداري از نور وجودش در گرو دسترسي به اوست و از سوي ديگر، مراجعه به امام(ع) براي پاسخ به مسايل شرعي و مشکلات علمي و اجراي حدود و قوانين که ثمره­ي وجود مبارک آن حضرت است در عصر غيبت ميسور نيست؛ زيرا غيبت، مانع افاضه آن مشعل هدايت و استفاضه مؤمنان مي­گردد. حال که چنين است، چرا امام بايد در غيبت به سر برند و مؤمنان از فيض وجود مبارکشان بي­بهره بمانند؟!

آنچه در چنين انديشه­اي از فوايد وجود امام(ع) و مشروط به حضور ايشان بيان گرديده است، تنها بخش کوچکي از آثار وجود آن حضرت است، چون تأثير امام معصوم در نظام آفرينش، والاتر از آن است که به امور خاص و مشروط به حضور مشهودانه محصور شود.

هرچند در برخي روايات، امام معصوم به چراغ هدايت تشبيه گرديده­اند، اين تعبيري متوسط درباره يک جنبه از منافع آن وجود مبارک است. همان­طور که برخي روايات با تعبيري کامل­تر و رساتر، امام را به آفتابي عالمتاب تشبيه کرده­اند که به جهان روشنايي مي­بخشد: عَن جابر الأنصاري انّه سأل النبي9: يا رسول­الله فهل يقع لشيعته الإنتفاع به في غيبته؟ فقال9: أي والّذي بعثني بالنّبوة إنّهم يستضيؤون بنوره و ينتفعون بولايته في غيبته کإنتفاع النّاس بالشّمس و إن تجلّلها سحاب!.((1))

در اين روايت طبق بيان رسول اکرم)ص)، وجود امام به خورشيد و غيبت آن حضرت ـ مهدي موجود موعود ـ به وقوع شمس در پس ابر تشبيه شده است و چگونگي انتفاع مردم از آن حضرت؛ همچون بهره­مندي آنان از آفتاب پنهان است:

1. چونان که خورشيد در منظومه شمسى، محور حرکت کرات و سيارات است، وجود مبارک حجت خدا محور نظام هستي است: ببقائه بقيت الدّنيا و بيمنه رزق الوراء و بوجوده ثبتت الأرض والسماء((2)).

مفتقر در خمِ چوگان تو گويى، گوييست! چرخ با آن عظمت نيز به جز گوي تو نيست((3))

2. بهره­مندي موجودات منظومه شمسي از خورشيد به تابش مستقيم آن منحصر نيست تا پوشيده شدنش به ابر، مانع انتفاع کلّي از آن باشد، بلکه نيروي جاذبه که مايه­ي ثبات و بقاي نظام کيهاني است، وزش باد، ريزش باران، رويش گياهان و …، همه از برکات وجود خورشيد و اشراق اوست؛ همچنين برکات وجود امام عصر بسيار فراتر از آن است که غيبت ظاهري آن انسان کامل، موجودات را از فيض او بي­بهره سازد. قوام آسمان و زمين، تدبير امور عالم، رزق دادن به روزي خورندگان، هدايت يافتن مستعدان و …، همه گوشه­اي از فيوضات وجود مبارک آن حضرت است که پرده غيبت مانع افاضه آن­ها نيست.

3. هنگامي که ابر چونان پرده­اي ميان ديدگان و قرص خوشيد حايل مي­شود، خورشيد را پنهان نمي­سازد، بلکه بيننده را مي­پوشاند و او را از دريافت نور و مشاهده­ي اشراق خورشيد محروم مي­سازد؛ چرا که هم خورشيد بزرگ­تر از آن است که به ابر پوشيده شود و هم منافعش بيش از آن است که با نديدنش قطع گردد.

وجود مبارک انسان کامل نيز که مايه­ي استمرار حيات عالم و آدم است بسي بزرگ­تر از آن است که چيزي او را از افاضه، محجوب دارد و رابطه­ي ميان وي و عالم هستي را متزلزل سازد. چگونه موجودي که خليفه خداست و عنان نظام هستي را به اذن خداوند در کف دارد و از نهان و آشکار آن با خبر است، دچار غيبت مي­شود؟!

جمال يار ندارد نقاب و پرده ولي غبار ره بنشان تا نظر تواني کرد((4))

4. ابر، ديدگاني را که از زمين به خورشيد مي­نگرند محجوب مي­سازد؛ نه چشم­هاي را که از فراز ابرها نظاره­گر اويند. وجود مبارک وليّ عصر نيز در چشم دنياطلبان که سر از عالم طبيعت بيرون نمي­کنند و از پس ابر تعلقات دنيوي او را به نظاره مي­نشينند غايب است، امّا آنان که بر سر شهوت­ها و غبار هواهاي نفساني پا نهاده و به آسمان معنا سر کشيده­اند، هر لحظه در حضور آن وجود شريف­اند.

تو کز سراي طبيعت نمي­روي بيرون کجا به کوي طريقت گذر تواني کرد؟((5))

به بيان شيخ مصلح­الدين سعدى:

نــبينـي کـه جايي که برخاست گرد نبيــند نــظر گــرچــه بينــاست مــرد((6))

به گفته عارف رومى:

ز مـنزل هوسات ار دو گام پيش نهي نزول در حــرم کبــريا توانــي کــرد((7))

5. نور افشاني و افاضه خورشيد، قطع ناشدني است و مرز و تبعيضي ندارد و هر قابلي به قدر استعداد و پيوندش با خورشيد، از فيض او بهره­مند مي­شود. حال، موجودي که تمام موانع را بر مي­دارد و خويش را بلاواسطه به اشراق شمس عرضه مي­کند، بهره­ي کامل­تري خواهد داشت.

وجود مبارک مهدي موجود موعود که واسطه­ي فيض الهي است، چونان خورشيدي به تمام هستي فيض مي­رساند و در اين جهت، ميان بندگان خدا تفاوتي نمي­گذارد؛ ليکن هر کس به ميزان استعداد و قوّت ارتباط خود، مستفيض مي­گردد.

6 . هم­چنان که نتابيدن خورشيد، هرچند از پس ابر، به فراگيري ظلمت و شدّت برودت مي­انجامد و حيات زمين و زميني را ناممکن مي­سازد، اگر عنايت و افاضه­ي وليّ خدا و انسان کامل عصر، ـ هرچند از پس پرده­ي غيبت ـ نبود، سختي­ها و تنگناهاي معيشت و کينه­توزي دشمنان، به دوستان خاندان عصمت امان نمي­داد؛ هم­چنان که امام عصر در توقيع مبارک به شيخ مفيد1 چنين فرمود: ما در مراعات حال شما سهل­انگار نيستيم و هرگز شما را فراموش نمي­کنيم، وگرنه سختي­ها و تنگناهاي فراواني به شما مي­رسيد و دشمنان، شما را نابود مي­کردند: إنّا غير مهملين لمراعاتکم ولا ناسين لذکرکم؛ ولولا ذلک، لنزل بکم اللأواء و اصطلمکم الأعداء.((8))

با که توان گفت اين سخن که نگارم شاهد هر جايي است و پرده­نشين است((9))

نيز مي­توان امام(ع) را چونان مغناطيسي دانست که شاخص قبله­نماي قلوب انسان­ها و قطب­نماي تمام هستي به سوي آن وجود مبارک جهت مي­گيرد، تا گمشدگان صحراي جهالت را به خورشيد وجودش رهنمون شود.((10))

پي­نوشتها:

(1). کمال­الدين، ج 1، ص 365 و بحارالأنوار، ج 52، ص 93 .

(2). مفاتيح الجنان، دعاي عديله.

(3). ديوان آيةالله غروي اصفهاني (کمپاني).

(4). ديوان غزليات حافظ، ص 195، غزل 144.

(5) . همان.

(6) . کليات سعدى، ص 291.

(7). ديوان شمس تبريزى، ص 359، شماره 959.

(8) . الإحتجاج، ج 2، ص 598 .

(9). ديوان حاج ملاهادي سبزوارى، ص 27.

(10). آيةالله جوادي آملى، امام مهدي موجود موعود، 138 ـ 135.